Ürün Reçeteleri
Ürün reçetesi, bir üretim sürecini tanımlayan listedir. Reçeteler ile bir mamulü ya da yarı mamulü üretebilmek için kullanılması gereken malzemeler, hammaddeler, yarı mamuller ile miktarları ve üretim sürecinin sonunda elde edilecek ürünler tarif edilir, üretim sırasında izlenecek rotalar ile rota malzeme ilişkisi, yapılacak mühendislik değişiklikleri reçete tanımları ile kaydedilir. Üretim emri üretim ve üretim süreci ile ilgili tüm bilgileri hazırlanan ürün reçetesinden alır.
Ürün reçeteleri Üretim Tanımları program bölümünde Ana Kayıtlar menüsü altında yer alır. Ürün Reçeteleri menü seçenekleri şunlardır:
Ekle: Yeni ürün reçetesi kaydetmek için kullanılır.
Değiştir: Reçete bilgilerini değiştirmek için kullanılır.
Çıkar: Ürün reçetesini silmek için kullanılır. Statüsü Kullanımda olan kayıtlar silinemez.
İncele: Ürün reçete bilgilerini incelemek için kullanılır.
Kopyala: Ürün reçete bilgilerini başka bir reçeteye kopyalamak için kullanılır.
Ek Bilgi Formları: Logo Object Designer ile ürün reçeteleri için tanımlanmış ek alanları görüntülemek için kullanılır.
Toplu Kayıt Çıkar: Birden fazla sayıda reçeteyi aynı anda silmek için kullanılır.
Ürün Reçetesi Ağacı: Ürün reçetesi ile üretilecek ürün ve kullanılan malzemeleri ağaç yapısında görüntüler.
Malzeme Üretim Girdi Seviyesi Güncelleme: Malzeme kayıtlarının üretim seviyelerini hesaplamak ve maliyetlendirme işlemlerini bu hesaba göre yapabilmek için kullanılır.
Reçete Maliyet Hesaplama: Reçete maliyetlerinin izlendiği seçenektir.
Standart Reçete Maliyetleri: Standart maliyet hesaplama işlemlerinde kullanılır.
Revizyon Listesi: Revizyon listesini görüntüler.
Operasyon Listesi: Ürün reçetesinde kullanılan rota tanımında yer alan operasyonları görüntüler.
Filtrele: Ürün reçeteleri listesinde, verilen filtre koşullarına uygun olan reçetelere ulaşmak için kullanılır.
Yaz: Ürün reçetesini yazdırmak için kullanılır.
Toplu Basım: Ürün reçeteleri toplu basımında kullanılır.
Kayıt Bilgisi: Ürün reçetesinin ilk kayıt ve son değişiklik işlemlerinin kim tarafından ve ne zaman yapıldığını görüntüler. Tarihçe özelliği ile kayıt üzerinde işlem yapan tüm kullanıcıları listelemek de mümkündür.
Kayıt Sayısı: Kayıtlı ürün reçetesi sayısını almak için kullanılır.
Güncelle: Ürün reçeteleri listesini girilen son kayıtlarla birlikte görüntülemek için kullanılır.
Öndeğerlere Dön: Ürün reçeteleri liste penceresini programda tanımlı ölçütlerde görüntüler.
Ara: Ürün reçeteleri listesinde, kod ya da açıklaması verilen ürün reçetesine ulaşmak için kullanılır.
Silinen Kayıtlar: Kayıt revizyon takibi özelliğinin kullanılması durumunda, silinen kayıtlara ulaşmak gerekirse yeniden kaydetmek için kullanılır. Silinen kayıtlar kullanıcı ve zaman bilgileri ile izlenir.
Değişiklik Tarihçesi : Kayıt revizyon takibi özelliğinin kullanılması durumunda, kayıtlar üzerindeki tüm değişikliklerin kim tarafından ve ne zaman yapıldığını tarihçeleri ile izleme olanağı sağlar.
Ürün Reçete Bilgileri
Ürün Reçeteleri Üretim Reçetesi ve Fason Reçetesi olarak iki seçenekten oluşur. Fason Reçeteleri, fason üretimlerde; Üretim Reçeteleri normal üretim süreçlerinde kullanılmaktadır.
Ürün reçete bilgileri aşağıdaki bölümlerden kaydedilir:
Reçete Ana Bilgileri
Revizyon ve Rota Bilgileri
Reçete Revizyon Satırları
Reçete Ana Bilgileri
Bu bilgiler ürün reçetesi geneli için geçerli olan ve mühendislik değişikliği işlemlerinden etkilenmeyen temel bilgilerdir.
Reçete Kodu: Ürün reçetesi kayıt kodudur. Kodlama yaparken sayı ve harf birlikte kullanılabilir. Üretim emirleri, bu alanda verilen reçete kodu kullanılarak verilir.
Reçete Açıklaması: Ürün reçetesinin adı ya da açıklayıcı bilgisidir.
Özel Kod / Özel Kod 2: Reçeteleri gruplamak amacıyla kullanılan ikinci bir kodlama alanıdır. Kodlamada sayı ve harf birlikte kullanılabilir.
Yetki Kodu: Kayıt bazında yetki tanımlanması için kullanılır. Her kullanıcının iş tanımına göre, kullanabileceği kayıtlar değişik olabilir. Kayıt bazında yetki kodu belirli reçeteler ve üretim emirleri girişini, değiştirilmesini, incelenmesini veya kullanılmasını kısıtlamak için kullanılır.
Statüsü: Üretim reçetesinin, üretim emirlerinde kullanılıp kullanılmayacağının belirlendiği alandır. Kullanımda ve Kullanım Dışı olmak üzere iki seçeneklidir. Kullanımda seçimi yapıldığında ürün reçetesi aktif durumundadır ve üretim emirlerinde kullanılır. Kullanım Dışı seçiminde ise pasif durumdadır ve üretim emirlerinde kullanılamaz.
Ana Ürün Kodu: Bu reçete kullanılarak yapılacak üretim sonucu elde edilecek ana ürün kodudur. Ürün reçetesi
Malzeme
Malzeme Sınıfı için tanımlanır.
Ana ürün türü malzeme ise,
Ürün reçetesinin hangi malzemenin üretilmesi için oluşturulduğunu gösteren ürün(mamul) kodu, sistemde kayıtlı malzeme tanımları arasından seçilir. Bu alandan ulaşılan malzemeler listesinde yalnızca mamul, yarı mamul ve malzeme sınıfı türündeki kayıtlar seçilebilir. Aksi halde, program seçilen malzeme türünün uygun olmadığına dair kullanıcıyı uyarır.
Ana ürün türü MT/MS ise,
Ürün reçetesi sadece malzemeler için değil, belirli bir malzeme sınıfı için de tanımlanır. Bu durumda ana ürün olarak malzeme sınıfı seçilmelidir. Ürün grupları(sınıfları) için yapılan ürün reçetesi tanımları, o grubun altında yer alan tüm malzemeler için geçerli olabileceği gibi, grup altında yer alacak belirli malzemeler için de uygulanabilir. Bu durumda, ana ürün malzeme sınıfı seçildikten sonra (genel malzeme sınıfı) reçete içerisinde F9/sağ fare düşmesi menüsünde yer alan Dağıtım Şablonları Uygula veya Malzeme Sınıfı Detay Satırları pencerelerinden reçetesi oluşturulacak malzemeler seçilmelidir. Malzeme sınıfı türü Tablolu ise reçete F9/sağ fare tuşu menüsünde yer alan seçenek Malzeme Tablosu olacaktır.
Açılan pencereden üretilecek malzemeler seçilir ve üretimde kullanılacak diğer malzemelerin miktar hesaplamasında kullanılacak miktar formülü verilir.
Ürün Hattı Kodu: Ana ürünün hangi ürün hattı için üretileceği bu alanda belirlenir. Ürün hattı kayıtları listelenir ve ilgili tanım seçilir.
Revizyon ve Rota Bilgileri
Reçete üzerinde yapılan her türlü değişikliğe mühendislik değişikliği denir. Reçete üzerinde yapılan mühendislik değişiklikleri sonucunda reçetede ortaya çıkan her türlü değişiklik ayrı bir revizyon kaydı olarak tutulur ve ürün reçetesi ana bilgiler kaydına bağlı olarak izlenir. Ürün reçetesinin değişebilen bilgilerine ve bunlara bağlı girdi / çıktı malzemelerin tanımlandığı satırlara ürün reçetesi revizyonu adı verilir. Her revizyon bir reçetedir. İçeriği değişen her reçete yeni bir revizyon kodu verilerek kaydedilir. Geçmiş revizyon kayıtlarına ulaşılabilir ve üretim istenen revizyon ile başlatılabilir. Üretim tanımları işlemler menüsü mühendislik değişikliği işlemleri ile reçetelerin revizyon işlemleri gerçekleştirilir ve işlemler menüsündeki ürün reçete revizyon güncelleme işlemi ile reçeteler yeni revizyon bilgileri ile güncellenir. Bu güncelleme sonucunda ürün reçeteleri listesinde eski reçete, revizyon edilmiş haliyle yer alır. Ürün reçetesi ana tanım kaydına bağlı revizyon kayıtlarına ürün reçetesi listesi F9/sağ fare düğmesi menüsünden “revizyon listesi” ile ulaşılır.
Ürün Reçetesi Revizyon Kaydı
Mühendislik değişiklikleri sonucunda ürün reçetesinin değişebilen bilgilerine ve bunlara bağlı girdi/çıktı malzemelerinin tanımlandığı satırlara Ürün Reçetesi revizyonu adı verilir.Revizyon bilgileri iki bölümden oluşur:
1. Revizyona ait genel bilgiler
2. Ürün Reçetesi Revizyonuna bağlı girdi/çıktı satırları
Genel Bilgiler
Revizyon Kodu / Açıklaması: Reçete revizyon kodu ve açıklamasıdır. Her mühendislik değişimi sonucu reçete yeni bir revizyon kodu ile kaydedilir, her değişiklik yeni bir revizyon kaydıdır. Reçeteler revizyon kodlarına göre işlem görürler.
Rota Kodu / Açıklaması: Ürün reçetesi revizyonuna ait rota kodudur. Rota, ürün reçetesinde tanımlanan malzemelerin üretim sırasında hangi işlemlerden (operasyonlardan) geçeceğini belirlemek için kullanılır. Burada seçilen rota ürün reçetesi revizyonu ile ilişkilendirilir.
Fason reçetelerinde Rota Kodu / Rota Açıklaması alanlarına “Fason” bilgisi otomatik olarak gelir ve değiştirilemez.
Rotasız: Rotasız üretim yapılacaksa kutucuk işaretlenir. Burada amaç, rota ve operasyon tanımlamadan reçeteyi istasyona bağlamaktır. Seçenek işaretlendiğinde rota kodu ve açıklaması alanları otomatik olarak “Rotasız” olur. Bunun sebebi, rotasız işaretli ürün reçetesinin rotasız tipinde tek operasyonu olmasıdır.
Ürün Reçetesi-Reçete Detayları sayfasında “Süreleri Üretimde Kullan” kutucuğu bulunur. İşaretlenmesi durumunda, miktar bağımlı ya da miktar bağımsız sürelerden birine bilgi girişi zorunludur. Burada belirtilen süreler üretim emri süresi olarak kabul edilir. Üretim emri içerisinde Rotasız reçetenin seçimi yapıldığında ve F9-Hesapla denildiğinde, uygun iş istasyonu bilgisi ve iş istasyonlarının süre bilgileri ilgili alanlara gelir.
Rotasız seçeneği ile otomatik ya da manuel reçete tanımlanabilir.
Rotasız kutucuğu işaretlendiğinde aktif olan Reçete Detayları sayfasındaki “Süreleri Üretimde Kullan” kutucuğu da işaretlenirse, “İş İstasyonunu Üretimde Kullan” alanı aktif olacaktır. Bu alandan istasyon seçip istasyondaki üretim sürelerini de Reçete Detayları sayfasında bulunan miktar bağımlı ve miktar bağımsız süre alanından girerek reçete oluşturulur. Reçete içerisinden istasyon seçip oluşturulan ürün reçetesine ait operasyon bilgileri “ROTASIZ” operasyon kartı içerisinde yeni bir satır oluşturarak otomatik olarak kaydedilir.
Rotasız kutucuğu işaretlendiğinde aktif olan Reçete Detayları sayfasındaki “Süreleri Üretimde Kullan” kutucuğu işaretlenmezse reçete kaydedilir ancak süre ve istasyon bilgisi reçetede yer almayacağı için “ROTASIZ” operasyon kartı içerisinde yeni bir satır oluşturmaz. Rotasız operasyon kartı içerisinde satıra iş istasyonu / iş istasyonu grubu seçilip koşul alanında da Ana Ürün Kodu, Operasyona Giren Ana Ürün Kodu, Reçete Kodu, Operasyona Giren Reçete Kodu, Revizyon Kodu, Operasyona Giren Revizyon Kodu, Ana Ürün varyantlı ise fonksiyonlar kısmında _TTLAMNTCLC(,,) fonksiyonu ile varyantlar tanımlanarak manuel olarak reçete oluşturulabilir.
Fason Cari Hesap Bilgileri: Fason cari hesap bilgileri alanı “Fason Reçetesi” penceresinde yer alır. Parametreler sekmesinde “Fason Üretim” kutucuğu işaretli olan cari hesaplar listelenir ve seçim yapılır. Fason reçetesinin kaydedilebilmesi için fason cari hesap alanı zorunlu bir alandır.
Reçete Detayları
Planlama - Miktar Bağımlı / Bağımsız Süreler (dak.): Programda, kaynak ve üretim planlama sisteminin kullanılması durumunda Ana üretim çizelgeleme (MPS) ve Malzeme ihtiyaç planlama (MRP) hesaplama işlemlerinde kullanılacak süre bilgileridir.
Süreleri Üretimde Kullan: Ürün reçetesinde belirtilen miktar bağımlı ve miktar bağımsız süreler üretim emirlerinde kullanılacaksa işaretlenir. İşaretli olduğunda miktar bağımlı ya da miktar bağımsız süre alanlarına bilgi girişi zorunludur. Burada belirtilen süreler üretim emri süresi olarak kabul edilir. Üretim emri içerisinde Rotasız reçetenin seçimi yapıldığında ve F9-Hesapla denildiğinde, uygun iş istasyonu bilgisi ve iş istasyonlarının süre bilgileri ilgili alanlara gelir.
Miktar bağımlı süre (dak.): Malzeme ve Operasyon kayıtları içinde tanımlanan sürelerden farklı olarak, ürün reçetesinde tanımlanan ana ürünün temininde, temin süresini talep edilen malzeme miktarına bağlı olarak etkileyen süre "miktar bağımlı süre" olarak tanımlanır.
Miktar bağımsız süre (dak.): Malzeme ve Operasyon kayıtları içinde tanımlanan sürelerden farklı olarak, ürün reçetesinde tanımlanan ana ürünün temininde, temin süresini talep edilen malzeme miktarına bağlı olmaksızın girilen süre kadar etkileyen süre "miktar bağımsız süre" olarak tanımlanır.
Fason Reçetelerinin kaydedilebilmesi için, operasyon bağlantısı olmamasından dolayı, Miktar Bağımlı ve Miktar Bağımsız süre alanlarından en az biri dolu olmalıdır.
Örtüşme Tipi: Planlama modülünde MPS/MRP kullanılması durumunda bu alanlara girilen rakamlar dikkate alınır. Girdi tipindeki yarı mamullerin üretim başlangıç tarihlerinin hesabının yapılması örtüşme miktarlarına bakılarak yapılır. Reçete patlatması sırasında bir sonraki üretim emrinin, önceki üretim emrinin ne kadarı üretildiğinde başlayacağı bilgisi örtüşme miktarı alanına yazılır. Örtüşme oranı ile ise ihtiyaç miktarının yüzdesel miktarı belirlenerek aynı işlemler yapılır.
Örnek:
Rç.001
Miktar Bağımlı Süre: 10 dk
Miktar Bağımsız Süre: 10 dk
Örtüşme: Yok
Ana Ürün: MM.001 - 1 adet
Girdi: YM.001 - 1 adet (Temin Şekli Üretim)
Rç.002
Miktar Bağımlı Süre: 10 dk
Miktar Bağımsız Süre: 10 dk
Örtüşme: Miktar 40
Ana Ürün: YM.001 - 1 adet
Girdi: YM.002 - 1 adet (Temin Şekli Üretim)
Rç.003
Miktar Bağımlı Süre: 10 dk
Miktar Bağımsız Süre: 10 dk
Örtüşme: Oran (%20)
Ana Ürün: YM.002 - 1 adet
Girdi: HM.001 - 1 adet
100 adetlik bir MM.001 ihtiyacı olduğunda yukarıdaki verilere göre,
YM.001:100 adet üretilecek
YM.002:100 adet üretilecek
HM.001:100 adet kullanılacaktır.
YM.001 üretilmesine, YM.002’nin üretimine başlamasından
(100(YM.002 ihtiyaç miktarı)*%20(YM.002 örtüşme oranı))*10dak(YM.002 Miktar bağımlı süre)+10dak(YM.002 Miktar Bağımsız süre) süre kadar sonra başlanacaktır.
MM.001 üretilmesine ise YM.001’in üretime başlamasından
40(YM.001 örtüşme miktarı) *10dak(YM.002 Miktar bağımlı süre)+10dak(YM.002 Miktar Bağımsız süre) süre kadar sonra başlanacaktır.
Değişkenler
Bu bölümde reçete koşullarında formül ve katsayı alanlarında sık olarak kullanılan değerler kullanıcı tanımlı değişkenler olarak kaydedilir. 10 adet tanımlı değişken kaydedilebilir.
Genel Gider Formülü (Yerel / Raporlama): Üretim Reçetelerinde yer alan Genel gider tanımları, genel giderlerin, muhasebe hesaplarından maliyet nesnelerine dolayısıyla mamullere yüklenmesi için kullanılır.
Bu formül gerek Toplu Standart Reçete Maliyeti hesaplamalarında gerekse Reçete Maliyeti hesaplamalarında öndeğer olarak kullanılabilecektir.
Reçete revizyonunda tanımlı genel gider formülü, “Reçete Maliyeti” hesaplama penceresine öndeğer gelecek ama kullanıcı bu formülü değiştirebilecektir. Bu formül sayesinde giderler hesaplanır ve malzeme maliyetine dağıtılır.
Reçete maliyeti= åmalzeme maliyeti+åkaynak maliyeti+åtoplam genel gider maliyeti
İşçilik Formülü (Yerel / Raporlama) : Fason Reçetelerinde yer alan işçilik formülü tanımları, fason üretimde kullanılan işçilik giderlerin, muhasebe hesaplarından maliyet nesnelerine dolayısıyla mamullere yüklenmesi için kullanılır.
Bu formül gerek Toplu Standart Reçete Maliyeti hesaplamalarında gerekse Reçete Maliyeti hesaplamalarında öndeğer olarak kullanılabilecektir.
Reçete revizyonunda tanımlı işçilik formülü, “Fason Reçete Maliyeti” hesaplama penceresine öndeğer gelecek ama kullanıcı bu formülü değiştirebilecektir. Bu formül sayesinde işçilik giderleri hesaplanır ve malzeme maliyetine dağıtılır.
İşçilik formülü kullanılarak maliyet hesaplanabilmesi için Alınan Hizmet Fatura satırlarında ister Hizmet ister Fason seçili olsun, satırda yer alan “Üretim Emri (Fason)” alanından, işçilik gideri ile üretim emri eşleştirilmelidir. Bunun için fatura cari hesabının üretim emri fason cari hesabı ile aynı olmasına dikkat edilmelidir.
Reçete Detayları 2
Var olan ürün reçeteleri üzerinde, müşteri isteğine bağlı değişiklikler yapabilmek ve özel reçete oluşturmak için talep fişleri ve satış siparişleri üzerinde Revizyon Ekle (Konfigürasyon) seçeneği kullanılarak oluşan revizyonlar, Ürün Reçetesinde yer alan Reçete Detayları 2 sayfasından incelenir.
Reçete Revizyon Satırları
Reçete revizyon satırları, üretimde kullanılacak ürün reçetesine ait malzeme girdi / çıktı satırlarıdır. Reçete revizyon satırlarında üretilecek mamul ve yarı mamul bilgileri ile bu mamul ve yarı mamullerin üretiminde kullanılacak malzemelere ait bilgiler satır tipi belirtilerek kaydedilir.
Reçete satır özellikleri şu şekilde özetlenebilir:
Üretim emrinde ilgili ürün reçetesi hangi malzemenin üretiminde kullanılıyorsa ana ürün satırı o malzeme için geçerli olacaktır. Ürün reçetesinin ilk satırı (ana ürün satırı) program tarafından otomatik olarak oluşturulur. Ana ürün satır bilgisi, ürün reçetesi satırının ait olduğu revizyonun bağlı olduğu ürün reçetesi ana kaydında belirlenmiş olan ana ürün kodudur. Program, Ana Çıktı tipinde bir ürün reçetesi satırı oluşturur ve malzeme kodu olarak reçete ana bilgilerde verilmiş olan ana ürün kodu görüntülenir. Kullanıcı bu satırın tipini ve malzeme kodunu değiştiremez. Sadece, bu üründen ne kadar üretileceğini, ürünün hangi birim üzerinden, hangi operasyon ile üretileceğini girer ve malzemenin üretimi ile ilgili diğer bilgileri tanımlar.
Eğer ürün reçetesi tek bir malzemeye değil de bir malzeme grubuna (sınıfına) ait ise (ürün reçetesi ana tanımında ana ürün kodu olarak bir malzeme sınıfı seçilmişse), ürün reçetesi satırının bu sınıfa dahil olan malzemeler içerisinde hangisi veya hangilerinin üretimi için geçerli olacağını belirlemek amacıyla, ürün reçete satırında seçilen malzeme sınıfı türüne göre malzeme sınıfı detayları, dağıtım şablonu uygula ya da malzeme tablosu seçenekleri kullanılır (F9/sağ fare düğmesi menüsü) ve üretilecek malzemeler ile miktarları kaydedilir.
Eğer bu işlem yapılmazsa, tanımlanan satır ana ürün olarak belirlenmiş malzeme sınıfına bağlı olan her tür malzemenin üretiminde geçerli olacak anlamına gelir.
Not: Reçete satırlarında ana ürün hariç diğer satırlarda F9 menüdeki "Satır Çokla" seçeneği kullanılarak ilgili satır bir alt satıra kopyalanır.
Reçete Satır Bilgileri
Reçete satırları, ürün reçetesi revizyonuna ait girdi / çıktı satırlarıdır. Ürün reçetesi satırlarında üretimde girdi ya da çıktı olarak kullanılacak malzemelere ait bilgiler kaydedilir. Satır sayısı sınırı yoktur. Satırlarda üretimde kullanılacak malzemelerin yanı sıra bu malzemelerin miktar, birim bilgileri ile üretim sürecine katkıda bulunan diğer bilgileri kaydedilir. Ana ürün tipindeki ilk reçete satırı program tarafından otomatik olarak oluşturulur.
Ürün reçetesi satır bilgileri şunlardır:
Satır Tipi: Reçete satır türünü belirtir. Satır tipi alanı aşağıdaki seçenekleri içerir:
Ana Ürün
Girdi
Sanal Yarı Mamul
Ek Ürün
Yan Ürün
Burada belirtilen satır türüne göre kaydedilen bilgiler farklılık gösterecektir.
Ana Ürün: Reçete ile üretilecek olan ana ürün (çıktı) satırıdır. Ana ürün bilgilerini içeren satır reçetede koyu renkte görüntülenir. Reçete ana bilgiler bölümünden girilir, otomatik olarak satıra gelir ve değiştirilemez.
Girdi: Reçete ile üretilecek olan malzemelerin (çıktıların) üretiminde kullanılacak malzeme bilgilerinin kaydedildiği satırdır tipidir.
Sanal Yarı Mamul: Ana mamulün üretimi sırasında üretilmesi gereken ve üretilen ve aynı süreçte tüketilen, stok takibi yapılmayan yarı mamullerdir. Mamul reçetesindeki yarı mamul satırının sanal yarı mamul olması durumunda, ana ürüne bir üretim emri verildiğinde aynı üretim emri içinde bu yarı mamul (SYM) önce üretilir sonra tüketilir ve ana ürün elde edilir. Yarı mamul reçete içerisinde sanal olarak tanımlanmışsa bağlı olduğu reçeteye üretim emri verilip ihtiyaç hesaplaması yapıldığında bu yarı mamulün stoktaki miktarı göz önüne alınmaz. Sanal yarı mamul reçete satırlarına yalnızca yarı mamul türündeki malzemeler seçilebilir. Program başka bir tür malzeme seçimine izin vermez, kullanıcıyı uyarır.
Ek Ürün: Üretim sonucunda ana ürünün yanında çıkması planlanan ve elde edilen mamul yada yarı mamuldür. Ek ürün için, ek ürün olarak çıktığı reçete kullanılarak üretim emri verilebilir. Aynı reçete ile bir ana ürün ve çok sayıda ek ve yan ürün bilgileri girilebilir. Ek ürün reçete satırlarına yalnızca mamul, yarı mamul türündeki malzemeler seçilebilir. Ek ürün satırlarında üretilecek çıktı, malzeme veya malzeme sınıfı türünde olabilir. Ek ürünün malzeme sınıfı (genel veya tablolu) olması durumunda, ek ürüne ait alt malzemelere de ulaşılır. Bununla birlikte malzeme sınıfı tipindeki bu çıktı satırlarının alt malzemeleri arasında da malzeme sınıfı bulunuyorsa, koşul malzeme (sınıfı) kodu alanından bu malzeme sınıflarına da ulaşılıp seçim yapılabilir. Ek ürün satırları da ana ürün satırı gibi koyu renk görünür.
Yan Ürün: Üretim sonucunda ana ürünün yanında elde edilen, çıkması planlanmayan mamul yada yarı mamuldür. Yan ürün planlanabilir bir çıktı değildir ve yan ürün için üretim emri verilemez. Yan ürün satırlarında üretilecek çıktı, malzeme veya malzeme sınıfı türünde olabilir. Yan ürünün malzeme sınıfı (genel veya tablolu) olması durumunda, yan ürüne ait alt malzemelere de ulaşılır. Bununla birlikte malzeme sınıfı tipindeki bu çıktı satırlarının alt malzemeleri arasında da malzeme sınıfı bulunuyorsa, koşul malzeme (sınıfı) kodu alanından bu malzeme sınıflarına da ulaşılıp seçim yapılabilir.
Türü: Ek ürün ve yan ürün tipindeki çıktı satırlarında, üretim sonucu elde edilecek mamul türünü belirtir. Bu alan iki seçeneklidir:
Malzeme
Malzeme sınıfı
Ana ürün dışında aynı reçete ile üretilen bu ek ve yan ürünler bir malzeme olabileceği gibi genel ya da tablolu malzeme sınıfı türünde de olabilir. Genel/Tablolu malzeme sınıfı türündeki ek ve yan ürün detayları sağ fare düğmesi menüsündeki Malzeme Sınıfı Detayları ve Malzeme Tablosu seçenekleri ile kaydedilir.
Malzeme Kodu ve Açıklaması: Üretimde kullanılacak girdi ya da elde edilecek malzeme kod ve açıklamasıdır. Bu alanlardan ulaşılan malzeme ya da malzeme sınıfı listelerinde girdi olarak kullanılacak malzeme ya da malzeme sınıfları sürükle*bırak (drag-drop) özelliği ile reçete satırlarına toplu ya da tek tek aktarılabilir.
Üretici Kodu: Talep fişi satırında yer alan malzemenin Üretici Kodu bilgisidir. Üretici kodu alanına bilgi girişi yapıldığında ilgili malzeme satırda yerini alır.
Varyant Kodu: Malzemenin varyantlı olması durumunda, satırda formül ya da koşul belirtmeden ilgili malzemenin varyant bilgisinin girildiği alandır. Malzeme varyantlarına ulaşılarak seçim yapılır.
Miktar Formülü: Üretimde, üretilecek ana mamul miktarına karşılık üretilmesi gereken ve girdi olarak kullanılması gereken malzemelerin miktarları miktar formülü ile hesaplanır. Çıktı satırlarına üretilecek malzeme miktarı, girdi satırlarına ise çıktı malzemeleri elde etmek için gerekli malzeme miktarı, sabit bir miktar olarak ya da miktar hesaplamasında kullanılacak belirli bir formül ile girilir. Miktar, sabit bir değer olarak verilebileceği gibi formül verilerek de hesaplanabilir.
Formül kullanımı reçetenin tüm satır tipleri için geçerlidir. Malzeme sınıfı türündeki satırlar için malzeme sınıfı detay satırları penceresinden de malzeme sınıfı altındaki malzemeler için formül tanımlanabilir. Miktar formülü, aritmetik ve mantıksal operatörler ve tanımlı parametreler yardımıyla belirlenen formüldür. Formül alanında girilen bilgiler sonucu hesaplanan miktar, reçete satırı miktar alanına otomatik olarak gelir ve kullanıcı tarafından değiştirilemez. Miktar alanına doğrudan bilgi girilemez. Miktar sabit bir değer olarak verilecekse de bu değer yine formül alanından girilir. Formül tanımlanırken hatalı parametre kullanılması durumunda reçete satırı kırmızı renk alır. Reçeteye yeni bir satır eklendiğinde 'P1' değeri formül alanına öndeğer olarak gelir. Malzeme sınıfı tipi satırlar için bu durum geçerli değildir.
Miktar formülü penceresi, formül yazılacak alan, standart alanlar, kullanıcı tanımlı alanlar ve fonksiyonlar olmak üzere dört ana bölümden oluşur. Standart alanlar malzemelere ait parametreleri içerir. Bu parametreler ana ürünle ilgili parametreler ve seçilen malzemeyle ilgili parametreler olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Seçilen malzeme ile ilgili parametrenin hangi malzeme için geçerli olacağı reçete satırındaki "formülde kullanılacak malzeme" alanından belirtilir.
Standart parametreler şunlardır:
P1 Miktar (Ana Ürün, Ana Birim Üzerinden)
P2 En (Ana Ürün, Ana Birim)
P3 Boy (Ana Ürün, Ana Birim)
P4 Yükseklik (Ana Ürün, Ana Birim)
P5 Alan (Ana Ürün, Ana Birim)
P6 Hacim (Ana Ürün, Ana Birim)
P7 Ağırlık (Ana Ürün, Ana Birim)
P8 Brüt Hacim (Ana Ürün, Ana Birim)
P9 Brüt Ağırlık (Ana ürün, Ana Birim)
P11 Miktar (Ana Ürün, Satırdaki Birim)
P12 En (Ana Ürün, Satırdaki Birim)
P13 Boy (Ana Ürün, Satırdaki Birim)
P14 Yükseklik (Ana Ürün, Satırdaki Birim)
P15 Alan (Ana Ürün, Satırdaki Birim)
P16 Hacim (Ana Ürün, Satırdaki Birim)
P17 Ağırlık (Ana Ürün, Satırdaki Birim)
P18 Brüt hacim (Ana Ürün, Satırdaki Birim)
P19 Brüt ağırlık (ana Ürün, Satırdaki Birim)
P21 Miktar (Form. Malz., Ana Birim Üzerinden)
P22 En (Form. Malz., Ana Birim)
P23 Boy (Form. Malz., Ana Birim)
P24 Yükseklik (Form. Malz., Ana Birim)
P25 Alan (Form. Malz., Ana Birim)
P26 Hacim (Form. Malz., Ana Birim)
P27 Ağırlık (Form. Malz., Ana Birim)
P28 Brüt hacim (Form. Malz., Ana Birim)
P29 Brüt ağırlık (Form. Malz., Ana Birim)
P31 Miktar (Form. Malz., Satırdaki Birim)
P32 En (Form. Malz., Satırdaki Birim)
P33 Boy (Form. Malz., Satırdaki Birim)
P34 Yükseklik (Form. Malz., Satırdaki Birim)
P35 Alan (Form. Malz., Satırdaki Birim)
P36 Hacim (Form. Malz., Satırdaki Birim)
P37 Ağırlık (Form. Malz., Satırdaki Birim)
P38 Brüt hacim (Form. Malz., Satırdaki Birim)
P39 Brüt ağırlık (Form. Malz., Satırdaki Birim)
P51 Toplam (Miktar*En) (Form. Malz., Satırdaki Birim)
P52 Toplam (Miktar*Boy) (Form. Malz., Satırdaki Birim)
P53 Toplam (Miktar*Yükseklik) (Form. Malz., Satırdaki Birim)
P54 Toplam (miktar*Alan) (Form. Malz., Satırdaki Birim)
P55 Toplam (miktar*Hacim) (Form. Malz., Satırdaki Birim)
P56 Toplam (miktar*Ağırlık) (Form. Malz., Satırdaki Birim)
P61 Miktar (Ana Varyantlı Ürünler, Ana Birim Üzerinden)
P62 En (Ana Varyantlı Ürünler, Ana Birim)
P63 Boy (Ana Varyantlı Ürünler, Ana Birim)
P64 Yükseklik (Ana Varyantlı Ürünler, Ana Birim)
P65 Alan (Ana Varyantlı Ürünler, Ana Birim)
P66 Hacim (Ana Varyantlı Ürünler, Ana Birim)
P67 Ağırlık (Ana Varyantlı Ürünler, Ana Birim)
P68 Brüt Hacim (Ana Varyantlı Ürünler, Ana Birim)
P69 Brüt Ağırlık (Ana Varyantlı Ürünler, Ana Birim)
P71 Miktar (Ana Varyantlı Ürünler, Satır Birimi)
P72 En (Ana Varyantlı Ürünler, Satır Birimi)
P73 Boy (Ana Varyantlı Ürünler, Satır Birimi)
P74 Yükseklik (Ana Varyantlı Ürünler, Satır Birimi)
P75 Alan (Ana Varyantlı Ürünler, Satır Birimi)
P76 Hacim (Ana Varyantlı Ürünler, Satır Birimi)
P77 Ağırlık (Ana Varyantlı Ürünler, Satır Birimi)
P78 Brüt Hacim (Ana Varyantlı Ürünler, Satır Birimi)
P79 Brüt Ağırlık (Ana Varyantlı Ürünler, Satır Birimi)
Kalıp Bilgileri
Ürün reçeteleri ile kalıpların bağlantısının kurulduğu alandır.
Kalıp Kodu: Kalıp Bilgileri sekmesi içerisinde kalıp seçimi yapılırken Kalıp onay kutucuğu işaretli olan malzemeler arasından seçim yapılır.
Kalıp tanımları Malzeme Yönetimi-Malzemeler-Genel Bilgileri sekmesinden ve Kaynak Yönetimi-Ana Kayıtlar-Kalıplar menüsünden yapılır.
Operasyon Kodu/Açıklaması alanına rota içerisindeki operasyonlar gelir. Rota içerisinde birden fazla operasyon bulunması durumunda alana öndeğer olarak ilk operasyon gelir ancak değiştirilebilir.
Kullanıcı Tanımlı Alanlar / Reçete Sabitleri
Reçete girdi ve çıktı satırlarında miktar hesaplarında kullanılacak formüller belirlenirken programda tanımlı mevcut parametreler dışında kullanıcı tarafından tanımlanabilen firma geneli için belirlenmiş firma reçete sabitleri de kullanılabilir (sıcaklık, genleşme katsayısı vb).
Reçete sabiti, reçete satırında kullanılan miktar hesaplama değeridir. Reçete üzerinde sağ fare tuşu menüsündeki Reçete Sabitleri üzerinden F9 menüsünde "firma üretim sabiti seç", "firma üretim sabitleri kümesi seç" alanlarından ya da üretim tanımları ana kayıtlar altından "üretim sabitleri" bölümünden kaydedilir.
Açılan kart üzerinde, tanımlanmak istenen sabite ait
Kod (Firma üretim sabitleri kodu her zaman 'C_' ile başlar. Kullanıcı kodun 'C_' ile başlayan bölümünü silemez, değiştiremez.)
Açıklama
Küme Kodu (Üretim sabitlerini gruplamak ve formül penceresine reçete sabitlerini grup olarak seçmek için kullanılır. Üretim sabitleri aynı küme kodu verilerek gruplanabilir)
Öndeğer ( Miktar öndeğeridir) alanları yer alır.
Burada tanımlanan firma üretim sabitlerine reçete üzerinden açılan Reçete Sabitleri menü dizisiyle ulaşılarak reçete formül tanımlarında kullanılmak istenen firma sabitleri seçilir ve miktar formülü alanından F10 yardımıyla ulaşılan formül tanımlama penceresinde seçilen reçete ile ilişkilendirilen sabitler de yar alır.
Fonksiyonlar
Formülde standart ve tanımlı alanlar ile birlikte kullanılacak fonksiyonlardır.
MIN(,) (parantez içine seçilen parametrelerden/sabitlerden minimum olanını alır)
MAX(,) (parantez içine seçilen parametrelerden/sabitlerden maksimum olanını alır)
MOD(,) (parantez içinde verilen parametre/sabitlerden büyüğünü küçüğüne bölerek kalanı alır.)
DIV(,) (parantez içindeki ilk parametreyi/sabiti ikincisine böler, bölümü yazar)
ABS() (parantez içindeki parametrenin/sabitin mutlak değerini alır)
VAL() (parantez içindeki stringi nümeriğe dönüştürür)
ROUND() (parantez içindeki parametreyi/sabitin küsuratı 0,5 den küçükse sayıyı aşağıya, büyükse yukarıya yuvarlar.)
TRUNC() (parantez içindeki parametrenin/sabitin küsuratlı olması durumunda küsuratı atar)
FLOOR() (parantez içindeki parametreyi/sabiti küsuratlı olması durumunda bir aşağıya yuvarlar)
CEIL() (parantez içindeki parametreyi/sabiti küsuratlı olması durumunda bir yukarıya yuvarlar)
FRAC() (parantez içindeki parametrenin/sabitin küsuratını alır)
ROUNDF(,)
DATEDIFF(,,)
IF(,,) (koşul belirterek değer atar. If (p1>1000, 10,5) Yani p1 1000 den büyükse 10, küçükse 5 değerini kullanır)
Miktar: Miktar formülü alanında yapılan formüle göre hesaplanan girdi/çıktı miktarı bu alanda görüntülenir.
Birim: Reçete ile üretilecek çıktıların ve üretimde kullanılacak malzemelerin hangi birim üzerinden işlem göreceğini belirtir.
Formülde Kullanılan Malzeme Kodu/Açıklaması: Satırlarda girdi ve çıktı malzemeler için miktar hesaplanırken formül içerisinde kullanılan parametrelerin (en, boy, miktar, vb.) hangi malzeme üzerinden hesaplanacağı "formülde kullanılan malzeme" alanında belirlenir. Bu alan ana ürün türü malzeme sınıfı olarak seçildiğinde ve miktar formülü alanında miktar hesaplamada geçerli olacak olan P21-P56 arası parametreler seçildiğinde kullanılır. Üretilecek olan malzeme türü malzeme sınıfı olarak seçilmişse miktar hesaplanırken, satırdaki girdiler malzeme sınıfı altındaki hangi malzemenin üretiminde kullanılacaksa formülde kullanılan malzeme alanına o malzeme seçilir. Malzeme sınıfı altında 10 malzeme olduğunu düşünelim. Bu on malzemeden bir tanesinin üretimi için girdi satırı oluştururken miktar formülü P21 olarak belirlendiğinde, bu, formülde kullanılacak malzeme (üretilecek olan malzeme) miktarı kadar girdi ihtiyacı olduğu anlamına gelir.
Varyant Formülü: Reçete ile üretilecek malzemenin varyantlı olması durumunda, Çıktı satırlarına üretilecek malzeme miktarı, girdi satırlarına ise çıktı malzemeleri elde etmek için gerekli malzeme miktarının belirtilmesinde kullanılır.
Varyant formülü alanında ana ürün özellikleri ile girdi özellikleri eşleştirilir.
Kullanımı iki şekilde olabilir:
Girdi Malzeme Kodu. Özellik Kodu= Ana Ürün Kodu. Özellik Kodu
Bu şekildeki kullanımda girdi özellik değeri ana ürünün özellik değeri olsun anlamına gelir.
İkinci bir kullanım ise
Varyant Formülü: Girdi Malzeme Kodu. Özellik Kodu="Özellik değeri"
Varyant Koşulu: Ana Ürün Kodu. Özellik Kodu="Özellik Değeri"
Bu kullanımda koşul varyant seçeneği ile beraber kullanılır. Bu kullanımdaki anlam ise ana ürün özellik değeri X olduğunda girdi özellik değeri Y olan varyant kullansın şeklindedir.
Varyant Koşulu: Reçete ile üretilecek malzemenin varyantlı olması durumunda, üretilecek ya da kullanılacak malzeme için istenen koşulun belirlenmesinde kullanılır. Açılan Formül/Koşul girişi penceresindeki alanlardan üretilecek mamul için gerekli koşullar tanımlanır.
Operasyon Kodu/Açıklaması: Ürün reçetesinde, satırlarda yer alan girdi ve çıktı malzemelerin hangi operasyon ile üretileceği ve hangi operasyonlardan geçerek çıktı halini alacağı bu alandan belirlenir. Operasyon kodu ve açıklaması alanlarından ürün reçetesi revizyonuna ait rota dahilindeki operasyonlar listelenir ve üretilecek ve ya üretimde kullanılacak malzemenin ilgili olduğu operasyon seçilir. Ürün reçetesinde rota bilgisi girilmeden satırlarda operasyon seçilemez. Aynı girdi malzeme farklı satırlarda seçilebilir ve dolayısıyla farklı operasyonlarla ilişkilendirilir. Ancak aynı çıktı malzeme farklı satırlarda seçilemez ve tek operasyonla ilişkilendirilebilir.
Operasyon Süresini Etkiler: Her bir operasyonun hangi iş istasyonunda gerçekleştirileceği ilgili operasyon tanımı yapılırken ihtiyaç satırlarında asgari – azami miktar ve başlangıç tarihi kontrolleri yapılarak saptanır. Eğer reçetede söz konusu operasyona girdi veya çıktı olarak katılan malzemelerden herhangi biri operasyon süresini etkiler yönünde işaretlenmişse asgari – azami miktar kontrolleri söz konusu malzemenin miktarına göre yapılır. Aynı operasyon için (iş emri için) birden fazla malzeme seçilmiş ise tüm malzemelerin miktarları toplamına göre (birimler dikkate alınmaksızın) kontrol yapılır.
Girdi/Çıktı satırında yer alan malzemenin, iş istasyonunu ve iş istasyonu işlem partisi miktarını etkilemesi durumunda bu alan işaretlenir. Operasyon süresi burada yapılan seçime göre hesaplanır. Operasyon süresi hesaplanırken üretim miktarı olarak formüllerde kullanılacak miktar, reçetede operasyon süresini etkileyeceği belirtilmiş olan malzemenin miktarıdır.
Kullanıcının aynı operasyon için birden fazla malzemeyi işaretlemiş olması durumunda ise tüm malzemelerin miktarları, üretim miktarı olarak formülde yer alacaktır. Operasyon süresi kullanıcı tarafından doğrudan girilebilir.
Fire Faktörü: Girdi reçete satırlarında, kullanılan malzemenin üretim sürecinde vereceği fire miktarı bu alanda kaydedilir. Fire miktarı yüzde olarak verilir.
Fire Hesaplama: Üretim sırasında girdi ve sanal yarı mamul tipindeki malzemeler için fire olacağı ve fire oranı belirtilmişse bu firenin ne şekilde hesaplanacağı bu alanda belirtilir.
Ürün reçetelerinde fire hesaplaması üç farklı şekilde yapılabilmektedir:
Net
Brüt (sarf miktarına göre)
Brüt (toplam miktara göre)
Net: Net seçiminde, miktar alanında verilen malzeme miktarının sarf edilecek gerçek, net miktar olduğu varsayılır ve fire yüzdesi bu miktarın üzerine eklenir. Fire, bu miktar üzerinden ayrıca hesaplanır. Kullanılacak malzeme miktarı ve fire miktarı toplanarak stoktan düşülecektir. Örneğin; girdi malzemede net miktar 100 birim ise ve fire oranı da %20 ise; bu işlemde 100 birim sarf, 20 birim fire gerçekleşir. Toplam hammadde kullanımı 120 birim olur.
Brüt (sarf miktarına göre): Sarf miktarının reçetede brüt olarak, yani fire miktarı ile birlikte/toplam olarak verileceğini belirtir. Yani reçetede girilen miktara hem sarf, hem de fire dahildir. Örneğin yukarıdaki örneği brüt (sarf miktarına göre) olarak girmek istersek, miktar alanına 120 girilir. Bu miktar içerisinde sarf olan miktar (1 pay), ve bunun firesi (0,2 pay) vardır. Sonuçta 120 birimi sarf ve firenin toplamı olan 1,2 paya böldüğümüzde sarf miktarı olması gereken 100 birim ve bunu da brüt miktardan çıkarırsak fire olması gereken 20 birim bulunur.
Brüt (toplam miktara göre): Reçete girdi satırında girilmiş olan miktarın toplam hammadde kullanım miktarı olarak kabul edileceğini ifade etmektedir. Yani reçetede girilen miktara hem sarf hem de fire dahildir fakat Brüt (Sarf Miktarına Göre) hesabından farklı olarak fire hesaplanırken Net seçeneğindeki gibi işlem yapılır. Bu durumda girdi satırına brüt (toplam miktara göre) girilmiş olan 100 birim miktar; %20 fire hesabı yapılırsa 20 birim fire ve 80 birim sarf miktarı olarak ayrıştırılacaktır.
Ölçeklenebilir: Üretilecek çıktı ve bu çıktının üretilmesinde kullanılacak malzeme miktarı arasındaki orantıyı belirlemek için kullanılır. Miktar ile ilgili koşulun belirlendiği alandır. Üretim emri verilirken reçetede verilen miktarlar ve miktar formülleri dikkate alınır. Sarf edilecek malzeme miktarı hesaplanırken ürün reçetesi baz alınır. Ana üründen her verilen miktar kadar üretildiğinde yine verilen miktar kadar girdi sarf edilecektir. Bu durum reçetedeki ölçeklenebilir alanı işaretli olduğunda geçerlidir. Ölçeklenebilir alanı işaretlenmezse üretim emrinde ana malzemenin üretilecek miktarı ne olursa olsun girdi malzemeden reçetede verilen sabit miktar kadar kullanılır. Örnek: (Ölçeklenemez) Kablo üretiminde, üretilecek kablo boyundan bağımsız olarak kullanılacak fiş takımının her zaman 1 adet olması.
Alternatif Malzeme Kullanımı: Üretimde, ana malzemenin üretimi için gereken girdi miktarlarıyla söz konusu girdilerin eldeki stokları karşılaştırılarak ihtiyaç miktarlarının saptanması gerekmektedir. Üretim için ambarda yeterli miktarı olmayan girdi malzemeler ve bu malzemelerin ihtiyaç miktarları saptandıktan sonra bu girdiler reçetedeki alternatif malzeme kullanımı parametresinde, belirlenen yönteme göre tedarik edilebilirler. Bu parametre 4 seçeneklidir:
Alternatif Kullanılmayacak
Tek Tip Malzeme Kullanılacak
Tek Tip Alternatif Kullanılacak
Karışık Kullanılacak
Alternatif Kullanılmayacak: Alternatif kullanılmayacak seçiminde üretim sırasında, üretilecek miktara göre girdi malzemenin bitmesi durumunda bu malzemenin alternatifi kullanılmaz.
Tek Tip Malzeme Kullanılacak: Malzemenin sadece eksik miktarının değil tümünün tek bir malzeme ile karşılanacağı anlamına gelir. Üretim miktarının tümünü karşılayacak malzeme girdi malzemenin alternatifleri arasından belirlenir. Kullanılacak olan alternatif malzeme üretimde kullanılacak miktarın tamamını karşılar.
Tek Tip Alternatif Kullanılacak: Bu durumda girdi malzemenin üretime katılacak miktarını karşılayabilecek alternatif malzemelerinin kontrolü yapılır. Malzemenin alternatifleri ambar ve öncelik sırasına göre kontrol edilir ve girdinin üretime katılacak miktarını karşılayacak stok durumuna sahip ilk alternatif bulunur ve üretim sırasında malzemenin eksik kalan kısmı için bu alternatif malzeme kullanılır. Alternatif malzemenin üretime katılacak girdi miktarını karşılayacak stok miktarı, girdi malzemenin, malzeme kartında tanımlanmış olan alternatif malzemelerle arasındaki bölen ve çarpan ilişkisine göre bulunacaktır. Diyelim ki, girdinin tüm alternatifleri kontrol edildi ve söz konusu ambar için, üretime katılacak girdi miktarına denk düşen stok durumuna sahip hiç bir alternatif bulunamadı. Bu durumda bir sonraki adıma geçilir. Eğer alternatifler arasında girdi malzemenin üretime katılacak miktarını karşılayan bir alternatif bulunursa, bir sonraki girdinin stok seviyesi hesabına geçilir.
Karışık Kullanılacak: Girdi malzemenin üretimde kullanılacak olan miktarı yetersiz kalırsa, eksik kalan kısım için o miktarı tamamlayacak şekilde karttaki öncelik ve fiili stok durumuna göre birden fazla alternatif kullanılabilir anlamındadır.
Tek tip alternatif kullanımından farkı ise girdi malzeme miktarının tamamının değil eksik miktarın alternatiflerden karşılanacak olmasıdır.
Örnek: (Reçete alternatif parametresi)
1 kilogram çikolata üretebilmek için 200 gram A marka süt ihtiyacı vardır. 1 kilogram çikolata üretimi için üretim emri verildiğinde A marka süt mevcudu ise 100 gramdır. A Marka sütün alternatifleri ve mevcut miktarları ise aşağıda verildiği gibidir.
B marka süt 20 gr
C marka süt 40 gr
D marka süt tozu 100 gr
E marka süt tozu 200 gr
F marka süt tozu 160 gr
Reçete içerisinde A Marka süt Hammadde satırında alternatif kullanımının,
"Tek tip malzeme kullanılacak" olması durumunda;
Çikolatanın üretimi için A marka süt ihtiyacı karşılamadığı için 200 gramın tamamı tek bir alternatiften karşılanacaktır; 100 gr A marka süt hiç kullanılmayacak, 200 gramın tamamı E marka süt tozu ile karşılanacaktır.Böylece çikolata tek tip hammaddeden üretilmiş olacaktır.
"Tek tip alternatif kullanılacak" olması durumunda ise;
100 gram A marka sütün tamamı kullanılacak ve geri kanlan 100 gramlık ihtiyaç ise tek alternatiften karşılanacaktır. Bu da, malzeme kartı içerisinde alternatif penceresinde tanımlanan öncelik, asgari azami miktar, başlangıç bitiş tarihi dikkate alınarak D, E yada F marka süt tozu hammaddelerinden herhangi biri ile karşılanabilir.
"Karışık Kullanılacak" olması durumunda;
100 gram A marka süt kullanılacak, geri kalan 100 gram için alternatif kullanımı ise, malzeme kartı içerisinde alternatif penceresinde tanımlanan öncelik, asgari azami miktar, başlangıç bitiş tarihi dikkate alınarak sırası ile B marka sütten 20 gr, C marka sütten 40 gr ve D marka süt tozundan 40 gr kullanılacaktır.
Konsinye Kullanımı: Konsinye olarak elde bulunan malların üretimde kullanılıp kullanılmayacağının belirlendiği alandır. Reçete revizyon satırında, söz konusu malzemenin ihtiyaç miktarı hesaplanırken konsinye girişler kullanılsın denmişse planlanan eldeki stok "Gerçek stok+ Konsinye Giriş +Planlanan giriş-planlanan çıkış miktarı" olur. Eğer konsinye girişler kullanılmasın dendiyse, planlanan eldeki stok "gerçek stok+planlanan giriş-planlanan çıkış" olur.
Koşul Malzeme (Sınıfı) Kodu ve Açıklaması: Ana ürün veya ek ürünün "malzeme sınıfı" seçilmesi durumunda, reçete satırlarında yer alan girdi malzemenin, malzeme sınıfı altındaki hangi malzemenin üretiminde kullanılacağı bu alandan belirtilir. Malzeme sınıfına bağlı alt malzemeler listelenir ve seçim yapılır.
Ürün Reçetesi Kodu: Yarı mamul seçilen girdi satırları ile sanal yarı mamul reçete satırlarında bu alana bilgi girilebilir. Bu ürünlerin üretilmesinde kullanılan reçete kodudur.
Ürün Reçetesi Açıklaması: Yarı mamul seçilen girdi satırları ile sanal yarı mamul reçete satırlarında bu alana bilgi girilebilir. Bu ürünlerin üretilmesinde kullanılan reçete açıklamasıdır.
Revizyon Kodu ve Açıklaması: Üretimde girdi olarak kullanılan yarı mamul ve sanal yarı mamul için ürün reçetesi seçildiğinde, üretimde geçerli olacak reçete revizyonu bu alandan belirlenir. Seçilen reçeteye ait revizyonlar listelenir ve ilgili revizyon seçilir. Reçete seçildiğinde bu alana öndeğer olarak güncel revizyon gelir.
Mühendislik: Reçetede mühendislik değişikliği yapıldığı zaman reçetedeki satırların değiştirilebilip değiştirilemeyeceği buradan yapılan seçime bağlıdır. Mühendislik alanı işaretlendiğinde, mühendislik değişikliği işleminde ilgili reçete satırındaki bilgiler değiştirilebilir. Bu alan işaretlenmediğinde ise reçete satır bilgileri değiştirilemez.
Üretim: Reçete satırının Üretim Reçeteleri Güncelleme işlemlerinden etkilenip etkilenmeyeceği bu alanda belirlenir. Alanın işaretlenmesi durumunda satır bilgileri güncelleme işlemleri ile değiştirilebilir. İşaretli değilse bu satır güncelleme işlemi ile değiştirilemez.
Üretim Durumu: Bu alana yalnızca çıktı türündeki satırlarda bilgi girilir. Satırda belirtilen çıktının her zaman üretilmesi ya da yalnızca ihtiyaç olduğu zaman üretilmesi mümkündür. Reçete için geçerli olacak seçenek seçilir.
Maliyetlendirme: Reçete satırının Maliyetlendirme işlemlerinden etkilenip etkilenmeyeceği bu alanda belirlenir. Alanın işaretlenmesi durumunda satır bilgileri güncelleme işlemleri ile değiştirilebilir. İşaretli değilse bu satır güncelleme işlemi ile değiştirilemez.
Maliyet Oranı: Ana ürün, ek ürün ve yan ürün reçete satırlarında maliyet bilgisinin kaydedildiği alandır. Her çıktı satırının maliyet alanına, o çıktıyı etkileyen maliyet yüzdesi yazılır.
Satır Özel Kodu: Reçete satırı özel kodudur. Reçete satırlarını sınıflandırmak amacıyla kullanılır.
Satır Açıklaması: Reçete satırına ait açıklamadır.
Rotalar Arası Örtüşme Bilgileri:
Birbirine bağlı üretim emirlerinde süre hesaplamalarının sağlıklı şekilde yapılması için rotalar arası örtüşme bilgileri ürün reçete satırlarında belirtilir. Operasyonlar arası örtüşmelerin yanısıra rotalar arası örtüşmelerin de tanımlanabilir olması MPS ve MPR çalıştırıldığında sağlıklı sürelerin elde edilmesini sağlayacaktır.
Rotalar arası örtüşme işlemlerinde geçerli olacak bilgiler, yarı mamul ve mamul türündeki ürün reçete satırlarında kaydedilir. Bu bilgiler şunlardır:
Örtüşme Şekli: Rotalar arası örtüşme şeklinin belirlenmesinde kullanılır. Bu alan aşağıdaki seçenekleri içerir:
Üretim Emirleri
İş Emirleri
Örtüşme, burada yapılan seçime göre iş emri ya da üretim emri bazında dikkate alınır.
Örtüşme Metodu: Bağlı üretim emirlerinde rotalar arası örtüşmenin ne şekilde dikkate alınacağını belirtir. Bu alan aşağıdaki seçenekleri içerir:
Başladıktan Sonra
Bitmeden Önce
Başladıktan Sonra seçilirse, örtüşme değeri, girdinin üretimi başladıktan ne kadar sonra ana ürün üretiminin başlayacağını gösterir.
Bitmeden Önce seçilirse, örtüşme değeri, girdi üretimin bitmesine ne kadar kala ana ürün üretiminin başlayacağını gösterir.
Örtüşme Tipi: Rotalar arası örtüşme tipinin belirlenmesinde kullanılır. Bu alan aşağıdaki seçenekleri içerir:
Süre
Miktar
Oran
Örtüşme Değeri: Örtüşme tipi alanında yapılan seçime göre (süre, miktar, oran) örtüşme değerinin belirlenmesinde kullanılır. Örtüşme tipi süre olduğunda birimi örtüşme birimi alanından belirlenir. Miktar olduğunda girilen satırın birimi örtüşme birimidir. Oran olduğunda bu alanın değerinin 100 den fazla olmaması gerekir.
Örtüşme Birimi: Örtüme tipi süre olduğunda, birimi örtüşme birimi alanından belirlenir. Gün, saat, dakika, saniye değerlerini içerir.
Ürün Reçetesi Toplu Varyant Seçimi
Ürün reçetesi toplu varyant seçimi, reçete satırında malzeme seçilerek ya da malzeme seçilmeyerek toplu olarak varyant eklemek için kullanılır. Ürün reçetesi malzeme satırı F9 menüsünde yer alır.
Satırda malzeme seçilmeden F9-Toplu Varyant Seçimi seçildiğinde, sistemde tanımlı olan tüm Özellik setleri ve özellik değerleri pencerenin solunda listelenir. İstenilen özellik ve özellik değerleri seçildiğinde, özelliklere uygun olan malzemeler sağ bölümde listelenir. İşaretlenerek seçilen malzemeler, “Aktar” denildiğinde ürün reçetesi satırlarına aktarılırlar.
Satırda malzeme seçerek F9-Toplu Varyant Seçimi seçildiğinde, ilgili malzeme için sistemde tanımlı olan tüm Özellik setleri ve özellik değerleri pencerenin solunda listelenir. İstenilen özellik ve özellik değerleri seçildiğinde, özelliklere uygun olan malzeme varyantları sağ bölümde listelenir.
Malzemeye ait varyant olmadığında, “Otomatik Varyant Ataması” seçeneği ile oluşturulur.
Alternatif Malzemeleri Listele kutucuğu işaretlendiğinde, satırda seçilen malzeme dışında aynı özelliklere sahip diğer malzemelerin varyantları listelenir ve otomatik varyant atama yapılmaz.
İşaretlenerek seçilen malzemeler, “Aktar” denildiğinde ürün reçetesi satırlarına aktarılırlar.
Satır Bilgileri
Miktar Formülü: Reçete satırlarındaki miktar alanı bilgisidir.
Ürün Reçete Kodu: Reçete satırlarındaki ürün reçete kodu bilgisidir.
Ürün Reçete Açıklaması: Reçete satırlarındaki ürün reçete açıklaması bilgisidir.
Revizyon Kodu: Reçete satırlarındaki ürün reçete revizyon kodu bilgisidir.
Revizyon Açıklaması: Reçete satırlarındaki ürün reçete revizyon açıklamasıdır.
Birim: Reçete satırındaki birim değeridir.
Toplu Değer Ata: Miktar formülünün diğer satırlara uygulanmasını sağlar.
Reçete Satır Türleri
Ana Ürün: Reçete ile üretilecek olan ana ürün (çıktı) satırıdır. Ana ürün bilgilerini içeren satır reçetede koyu renkte görüntülenir. Reçete ana bilgiler bölümünden girilir, otomatik olarak satıra gelir ve değiştirilemez.
Girdi: Reçete ile üretilecek olan malzemelerin (çıktıların) üretiminde kullanılacak malzeme bilgilerinin kaydedildiği satırdır tipidir.
Yan Ürün: Reçetenin üretimde kullanılması sonucu elde edilecek yan ürün bilgilerini kaydetmek için kullanılır. Yan ürün, üretim sürecinde ana ürün yanında elde edilen ancak hiç bir şekilde kullanılmayan ürünlerdir. Yan ürün reçete satırlarına yalnızca mamul, yarı mamul türündeki malzemeler seçilebilir. Yan ürün planlanabilir bir çıktı olmadığı için koyu renk görülmez.
Yan ürün satırlarında üretilecek çıktı malzeme veya malzeme sınıfı türünde olabilir. Yan ürünün Malzeme sınıfı (genel veya tablolu) olması durumunda, yan ürüne ait alt malzemelere de ulaşılır. Bununla birlikte malzeme sınıfı tipindeki bu çıktı satırlarının alt malzemeleri arasında da malzeme sınıfı bulunuyorsa, koşul malzeme (sınıfı) kodu alanından bu Malzeme sınıflarına da ulaşılıp seçim yapılabilir.
Ek Ürün: Reçetenin üretim emirlerinde kullanması sonucu elde edilecek Ek ürün bilgilerini kaydetmek için kullanılır. Ek ürün, üretim sürecinde ana ürün yanında elde edilen üründür. Aynı reçete ile bir ana ürün ve çok sayıda ek ve yan ürün bilgileri girilebilir. Ek ürün reçete satırlarına yalnızca mamul, yarı mamul türündeki malzemeler seçilebilir.
Ek ürün satırlarında üretilecek çıktı malzeme veya malzeme sınıfı türünde olabilir. Ek ürünün Malzeme sınıfı (genel veya tablolu) olması durumunda, ek ürüne ait alt malzemelere de ulaşılır. Bununla birlikte malzeme sınıfı tipindeki bu çıktı satırlarının alt malzemeleri arasında da malzeme sınıfı bulunuyorsa, koşul malzeme (sınıfı) kodu alanından bu Malzeme sınıflarına da ulaşılıp seçim yapılabilir. Ek ürün satırları da ana ürün satırı gibi koyu renk görünür.
Sanal Yarı Mamul: Reçetedeki çıktıların üretilmesinde kullanılacak sanal yarı mamul bilgilerinin kaydedildiği satır türüdür. Sanal yarı mamul, üretim sürecinde üretilen ve aynı süreçte tüketilen, stok takibi yapılmayan yarı mamullerdir. Sanal yarı mamul reçete satırlarına yalnızca yarı mamul türündeki malzemeler seçilebilir. Program başka bir tür malzeme seçimine izin vermez, kullanıcıyı uyarır. Sanal yarı mamul tipindeki malzemenin herhangi bir reçetede çıktı olarak (ana ürün, ek ürün, yan ürün) tanımlanmış olması, o reçetenin seçilebilmesi için yeterlidir.
Malzeme Sınıfı Türündeki Çıktı Satırları
Ana ürün yanı sıra aynı reçete içinde üretilen ek ürün ve yan ürün tipindeki çıktı satırları da malzeme sınıfına (genel/tablolu) ait olabilir. Eğer malzeme sınıfı olarak genel malzeme sınıfı seçilmiş ise satır üzerinden dağıtım şablonu (F9/sağ fare düğmesi menüsü) uygulanarak ya da malzeme sınıfı detayları doğrudan (F9 menüsü) girilerek detay çıktı satırları oluşturulur. Çıktı türündeki satırlarda tablolu malzeme sınıfının seçilmesi durumunda malzeme tablosu (F9/sağ fare düğmesi menüsü) üzerinden üretilecek çıktıya ait bilgiler kaydedilir.
Malzeme sınıfı türündeki çıktı satırlarında, üretilecek çıktının hangi malzeme sınıfına ait olduğu malzeme kodu ve açıklaması alanlarında belirtilir. Malzeme kod ve açıklama alanlarından malzeme sınıfları listelenir ve ilgili tanım seçilir.
Genel Malzeme Sınıfı Türündeki Çıktı Satırları
Reçetede üretilecek çıktı Malzeme sınıfı genel türünde ise, bu sınıf altında yer alan ürünlerden hangisi ya da hangilerinin üretileceği sağ fare düğmesi menüsündeki şu seçenekler ile kaydedilir:
Dağıtım Şablonu Uygula
Malzeme Sınıfı Detay Satırları
Dağıtım Şablonları İle Üretilecek Çıktıların Belirlenmesi
Genel malzeme sınıfı türündeki çıktı satırlarında, seçilen malzeme sınıfı altında yer alan malzemelerden hangisi ya da hangilerinin ne miktarda üretileceği dağıtım şablonu uygulanarak belirlenir. Satırda seçilen malzeme sınıfı için kayıtlı dağıtım şablonları listelenir ve ilgili şablon seçilir. Dağıtım şablonunda yer alan malzemeler ve dağılım miktarları dikkate alınır ve çıktı olarak bu malzemeler üretilir. Satırdaki miktar alanına şablonda girilen miktar toplamı aktarılır. Uygulanan şablondaki malzeme ve miktarlar satır dağıtım detayı penceresine aktarılır. Üretime ait diğer bilgiler bu pencerede ilgili alanlarda kaydedilir.
Malzeme Sınıfı Detay Satırları
Genel malzeme sınıfı türündeki çıktı satırlarında, üretilecek malzeme ve miktarları sağ fare düğmesi menüsündeki Malzeme Sınıfı Detayları seçeneği ile kaydedilir. Satır dağıtım detayı penceresinde, malzeme kodu veya açıklaması alanlarından bu malzeme sınıfı altında yer alan alt malzemeler listelenir. Çıktı olarak bu reçete satırında elde edilecek malzeme seçilir. Üretime ilişkin reçetede kaydedilen diğer bilgiler ilgili alanlarda kaydedilir.
Tablolu Malzeme Sınıfı Türündeki Çıktı Satırları
Reçetede üretilecek çıktı Tablolu Malzeme Sınıfı türünde ise, bu sınıf altında yer alan ürünlerden hangisi ya da hangilerinin üretileceği sağ fare tuşu menüsündeki Malzeme Tablosu seçeneği ile kaydedilir.
Tablolu Malzeme Sınıfı Türündeki Çıktı Satırlarında Hızlı Reçete Girişi
Üretim reçetesinde çıktı olarak malzeme tablosu kullanılması durumunda, ilgili malzeme tablosunun her alt malzemesi için kullanılacak girdiler, F9-sağ fare tuşu menüsündeki Hızlı Reçete Girişi seçeneği ile eklenir.
Hızlı reçete girişi penceresinde Malzeme/Özellik kolonunda Malzeme ya da Özellik seçimi yapılmasına göre sistemin çalışması farklılık gösterir.
Hızlı Reçete Girişinde Özellik Seçimi: Hızlı reçete girişinde Özellik seçimi yapılması durumunda, çıktı olarak seçilmiş malzeme tablosunun X özelliğinin Y değeri için kullanılacak girdi seçimi Malzeme Kodu kolonundan yapılır.
Hızlı Reçete Girişinde Malzeme Seçimi: Hızlı reçete girişinde Malzeme seçimi yapılması durumunda, çıktı olarak seçilmiş malzeme tablosunun X özelliği seçilerek Malzeme Kodu hücresinden malzeme sınıfları listesine ulaşılır. Yapılan seçim sonrasında, seçilmiş malzeme sınıfının X özelliğindeki malzemeleri, çıktının X özelliğindeki malzemeleri ile eşleşecektir.
Pencerenin kaydedilmesi ile birlikte, tablolu malzeme sınıfı türündeki mamul ile tablolu malzeme sınıfı türündeki girdi, seçilmiş özelliğe göre eşleştirilerek reçete satırlarının otomatik oluşturulması sağlanmış olmaktadır.